کنگره‌های دانشگاهی برگزار می‌کردیم برای چاره‌جویی، فکرمان مشغول می‌شد به ترافیک. حتی دقایق فشرده شدن میان راننده تاکسی و دیگر مسافر بعضاً درشت‌اندام صندلی جلو هم، فرصتی بود برای بحث درباره اینکه تهران این سال‌ها رشد سرسام‌آوری داشته و هر کسی از ظن خود یار این ایده می‌شد.
در همین فاصله زمانی اندک، صندلی‌های جلو تاکسی فراخ شد و یار ششم تاکسی‌ها برای خود اتومبیلی خرید تا آدم‌های شهر، داخل ماشین‌هایشان فشرده شوند از ترافیک. اما خیابان‌ها و بزرگراه‌ها تغییر کرد. شهر زیرزمین نیز دامن گستراند و مترو، دست یاری دراز کرد برای برداشتن بار از گرده شلوغ تهران. اعداد سال یک‌به‌یک رشد کرد و جمعیت هزار، هزار. رشد زیرزمینی اما به مترو و قطارهای شهری منحصر نماند و معماران تهران نوین، طرحی برای تونل‌های خودرو محور نیز طراحی کردند. نخست طرح تونل 1900متری رسالت بر کاغذ آمد اما از آن روز تا زمان بریدن روبان افتتاح، 11سال زمان طی شد و میلیاردها تومان ساعت، برای پروژه‌ای شهری هزینه شد. تونل رسالت نخستین تجربه ساخت تونل بود که اندیشه پنج شهردار پایتخت را به‌خود مشغول کرد اما تابلوهای روزشمار ابداعی قالیباف به داد تونل رسالت رسید و به‌رغم اینکه نخستین بار قول افتتاح آن بر زبان محمود احمدی‌نژاد و در بهار 84جاری شد، محمدباقر قالیباف توانست با تلاشی که خودش آن را تلاشی جهادی می‌خواند افتخار افتتاح آن را در 15تیر‌ماه سال 85 ازآن خود سازد.
نوبت به تونل توحید رسید؛ طرحی 3003متری که جان تازه‌ای به بزرگراه تازه احداث نواب می‌داد و حلقه واسطی میان جنوب غربی شهر و بزرگراه چمران محسوب می‌شد. قالیباف، شهردار آن روزها و این روزهای تهران اما تنها 36ماه به‌دست‌اندرکاران پروژه فرصت داد و تونل توحید را 12بهمن 88به فاصله 32ماه از ابتدای طرح، تحویل شهروندان داد. این تونل علاوه بر ویژگی‌های فنی منحصر‌به‌فرد، نمادی از مدیریت پروژه در طرح‌های عمرانی کشور بود که سرعت و دقت را در یک کالبد عجین کرد. با احتساب طول مسیر تونل نیایش، اگر قرار بود این سازه با رکورد تونل توحید احداث شود، بیش از 64ماه به طول می‌انجامید.
رشد شبکه حمل‌ونقل زیرزمینی پایتخت اما پایان‌ناپذیر بود. همزمان با روزهای پایانی تونل توحید، طرح اولیه تونلی دیگر روی کاغذ آمد که نمادی از افتخار ملی در پروژه‌های عمرانی بزرگ محسوب می‌شد. تونل نیایش به طول 10کیلومتر حد فاصل بزرگراه‌های صدر و نیایش طرح‌ریزی شده بود تا اتصال‌دهنده شمال شرق و شمال‌غرب شهر از مسیری جدید باشد. سه‌شنبه 9شهریور 89حفاری این تونل با استقرار 9کارگاه در تقاطع بزرگراه‌های مدرس، صدر و انتهای خیابان گل‌آذین- پارک نونهالان- ضلع شمالی بزرگراه صدر- خیابان ولیعصر(پارک‌ملت) - کردستان، نیایش- کارگاه مرکزی پارک ملت- نیایش- ملاصدرا- گلشهر آغاز شد.
شهردار تهران برای بزرگ‌ترین تونل شهری اما کمترین زمان را درنظر گرفت. قالیباف در گام اول پیمانکار پروژه‌های تونل توحید و رسالت را که تجاربی در پروژه‌های مشابه داشت، کنار گذاشت. پس از آن شهردار تهران به پیمانکار پروژه فقط 30ماه فرصت داد تا ذیل پیشرفت‌های زمانی پروژه، موعد بهره‌برداری از آن نیز نزدیک‌تر از پروژه‌های مشابه باشد. شهردار تهران درباره لزوم سرعت‌دهی به پروژه تونل نیایش تصریح کرد: فرهنگ غلطی در کشور در حوزه فعالیت‌های عمرانی و ساخت‌وساز وجود دارد و آن اینکه طرح‌ها را شروع می‌کنیم و افرادی که برای اجرای آن طرح استخدام می‌شوند بازنشسته می‌شوند اما طرح به پایان نمی‌رسد. وی افزود: اینکه ما تونل رسالت را که بهره‌برداری از آن 11سال زمان برد، منطقی و تونل توحید که 30ماه زمان برد، غیرمنطقی بدانیم درست نیست. بنده معتقدم غیرمنطقی است که ساخت تونل رسالت 11سال طول کشید اما حتی با شاخص‌هایی که وجود دارد ساخت تونل توحید نیز زمان زیادی برده است. وی افزود: باید دید 30ماهی که تونل توحید زمان برد چند روز آن کار انجام شده است. آمارها نشان می‌دهد که با مدیریت صحیح و فرهنگ و مدیریت جهادی می‌توانستیم به‌جای 30ماه در 17ماه اجرای این طرح را تمام کنیم.
شهردار تهران با تکیه بر همین الگو در مراسم آغاز عملیات اجرایی تونل نیایش تصریح کرد: با متخصصان و پیمانکاران هم قسم شده‌ایم، آن 13ماه زمان که در تونل توحید از دست دادیم با مدیریت دقیق در تونل نیایش جبران کنیم. وی افزود: البته بسیار مهم است که در کنار سرعت، دقت و کیفیت را مورد توجه قرار دهیم و از آخرین فناوری روز و تجربه دنیا استفاده کنیم و کار را پیش ببریم و قیمت تمام‌شده آن نیز حتماً اهمیت داشته باشد اما این موضوع‌ها گاهی به جای اینکه جنبه‌های کارشناسی پیدا کند جنبه‌های سیاسی پیدا می‌کند.
طراحی تونل نیایش دو دوره مجزا داشت. در اردیبهشت سال گذشته در پی جمع‌آوری تأسیسات شهری از سطح زمین و انتقال آنها به تونل زیرزمینی برخی اهالی همسایه پروژه نگرانی خود را بابت خطرهای احتمالی طرح به شهرداری تهران اعلام کردند. بدین‌ترتیب بخشی از نقشه طرح تغییر کرد و مسیر حفاری تونل از محلی انجام شد که کمترین املاک مسکونی در آنجا بود. پس از این اصلاح هندسی دهانه تونل جنوبی به سمت خیابان آفریقا تغییر مسیر داد و به ابتدای خیابان گل‌آذین رسید.
همچنین در جریان مطالعاتی که در مورد ساخت تونل نیایش انجام شد، مهندسان فنی و عمران به این نتیجه رسیدند که تونل نیایش پیچیدگی‌های بسیاری دارد و از نظر طول مسیر، نحوه اجرا و ساختار تونل‌های رفت و برگشت با تونل‌های قبلی متفاوت است. علاوه بر رمپ و لوپ‌های منتهی به این تونل، معاونت فنی تلاش کرد تا بزرگ‌ترین پارکینگ زیرزمینی خاورمیانه را هم در حاشیه تونل نیایش به بهره‌برداری برساند. با وجود بیمارستان شهید رجایی، پردیس سینمایی ملت و مجموعه عظیم بوستان ملت، معضل پارکینگ در سال‌های اخیر باعث شده بسیاری از خیابان‌های حاشیه این مسیر همواره انباشته از خودرو باشد. در این‌باره احداث یک توقفگاه در این منطقه ضروری به‌نظر می‌رسید. با احداث یک پارکینگ زیرزمینی با ظرفیت چهار هزار خودرو در حاشیه تونل نیایش، هم معضل کندی تردد در خیابان‌های اطراف حل خواهد شد و هم شهروندان ساکن منطقه دارای محیطی آرام می‌شوند. نکته جالب توجه در ساخت این پارکینگ توجه به فضاهای مذهبی است؛ به‌نحوی که با احداث یک مسجد در طبقه فوقانی پارکینگ، علاوه بر ایجاد فضایی مذهبی در کنار مجموعه بوستان ملت، راه‌های دسترسی عابران به پارکینگ از طریق مسجد خواهد بود تا روح معنوی نیز در ساخت پروژه‌های عمرانی تجلی یابد. اما درکنار احداث تونل نیایش طرح دو طبقه کردن بزرگراه شهید آیت‌الله‌صدر به‌عنوان یک طرح ملی در دستور کار قرار دارد. از منظر تجربیات فنی نیز مطالعات ژئوپلیتیکی و ایستایی برای این پروژه انجام شد تا این سازه تنها یک سازه عمرانی نباشد بلکه در نهایت یک اثر زیبا و هنری به شهروندان تحویل شود.
تونل نیایش به تهرانی‌ها سرویس می‌دهد
یکی از نکات با اهمیت در پروژه تونل نیایش، کیفیت بالای اجرای آن است. تونل نیایش با تمهیدات کیفی بیش از یک قرن به شهروندان سرویس‌دهی خواهد کرد. از زمانی که طرح مطالعاتی تونل نیایش توسط مهندسان و متخصصان داخلی آغاز شد، همه کارشناسان و مدیران شهری به این امر واقف بودند که قرار است تجربه جدیدی در امر تونل‌سازی در کشور، خاورمیانه و حتی جهان صورت بگیرد. این تونل از نظر کیفیت قابل مطرح شدن در سطح بین‌الملل است و کیفیت و رنگ بتنی که در این تونل استفاده شده بسیار قابل ملاحظه است. گرچه سابقه تونل‌سازی در ایران سابقه‌ای هزاران ساله است و ساخت قنات‌های بی‌شمار در کشور به‌دلیل آبرسانی به مناطق خشک موجب شده است که نام ایران همواره در کنار حفر تونل‌ها آورده شود اما تونل‌سازی درون شهری که با عبور خودرو همراه باشد تجربه روشنی نداشت. بعد از ساخت تونل رسالت که نخستین تجربه تونل‌سازی شهری بود، تونل توحید در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت که با وجود اینکه بیش از دو برابر تونل رسالت است در مدت زمان کمتر از 30ماه به بهره‌برداری رسید؛ مدت زمانی که به گفته کارشناسان اگر قرار بود به شیوه تونل رسالت انجام می‌شد 30سال طول می‌کشید. اما مهندسان و پیمانکاران تونل نیایش ایرانی هستند که شهردار تهران این جسارت را به مهندسان کشور داد تا کاری در سطح بین‌المللی انجام دهند.
طبق برآوردهای صورت گرفته با خاتمه بزرگراه نیایش در تقاطع ولیعصر، بار ترافیکی تردد از غرب به شرق، وارد خیابان‌های ولیعصر، اسفندیار و بزرگراه مدرس می‌شود. همچنین برای تردد از شرق به غرب نیز بار ترافیکی بزرگراه صدر وارد بزرگراه مدرس و چمران شده و ترافیک سنگینی را به منطقه وارد می‌کند بنابراین به‌منظور حل مشکل ترافیکی منطقه این پروژه با 2تونل رفت و برگشت شرقی و غربی طراحی شده است. احداث دوراهیهای داخل تونل نیایش ازجمله ویژگی‌هایی است که تونل را از دو تونل قبلی رسالت و توحید متمایز می‌کند. انجام عملیات حفر تونل در زمین‌های آبرفتی از دیگر ویژگی‌هایی است که کارشناسان برای تونل نیایش برمی‌شمارند تجربه‌هایی که کشورهای مطرح جهان در زمینه تونل‌سازی به این شکل داشتند نشان می‌داد که این تونل‌ها در زمین‌هایی سنگی ساخته شده اما تونل نیایش و دوراهیهای آن در یک زمین آبرفتی ایجاد می‌شود که پایداری نداشته و خاک چسبندگی لازم را ندارد.
